W piątek Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar po raz ostatni przemawiał w Sejmie. Przedstawił informację o działalności RPO oraz o stanie przestrzegania wolności oraz praw człowieka i obywatela w 2020 roku.
Adam Bodnar rozpoczął wystąpienie tuż przed godziną 10. Relacjonowaliśmy je na żywo.
Sejm przeszedł do kolejnego punktu harmonogramu. Kończymy relację, dziękujemy za uwagę.
Posłowie ugrupowań opozycyjnych wręczyli Bodnarowi bukiety kwiatów.
Marszałek Elżbieta Witek zakończyła dyskusję.
Bodnar: Dwa zdania pod adresem pani marszałek. To bardzo ważny moment, trzeba wybrać nowego RPO do 15 lipca. W tej sytuacji odpowiedzialność spoczywa nie tylko na grupach posłów, które mogą zgłaszać kandydatów. Odpowiedzialność spoczywa też na pani marszałek.
Bodnar: Jest cały szereg rzeczy niezałatwionych, gdzie mamy źle funkcjonujące państwo.
Bodnar: Są też wyzwania związane z sztuczną inteligencją, z technologią w miejsach pracy, z dostępnością szczepionek. Musimy się zajmować ochroną środowiska, zmianami klimatycznymi.
Bodnar: Było dużo pytań dotyczących wyzwań. Ja uważam, że to odpowiedzialnośc nas wszyskich, żebyśmy zajęli się funkcjonowaniem naszego państwa w czasie pandemii. To nasza odpowiedzialność moralna. Nie możemy puścić tego w niepamięć.
Bodnar: Zarzucano mi, że nie zajmowałem się sprawami nienawiści wobec katolików. Mam całą listę takich spraw, które podjąłem.
Bodnar: Pan Korwin-Mikke zarzucił mi, że nie zajmowałem się sprawą Mateusza Piskorskiego. 19 sierpnia skierowałem kompleksowe pismo, w którym wyjaśniłem wszystko, co na przestrzeni lat robiłem w sprawie Piskorskiego.
Bodnar: Pytań było bardzo dużo. Jeśli nie odpowiem na nie, na pewno sformułuje pisemne odpowiedzi.
Bodnar: Dziękuję za współpracę parlamentarzystom.
Głos zabiera RPO Adam Bodnar. Dostał na wypowiedź 5 minut.
Katarzyna Piekarska (KO): Co planuje władza, która tak obawia się niezależnego RPO? Jak bardzo ta władza chce być bezkarna?
Adam Szłapka (KO): Informacja RPO jest ponurą ilustracją stanu praworządności w Polsce, kondycji instytucji. Jak w ocenie rzecznika zmienił się poziom bezpieczeństwa obywateli i relacje państwo-obywatel w kontekście zmian uprawnień służb w ciągu ostatnich pięciu lat? Drugie pytanie dotyczy wolności mediów. Jak pan rzecznik ocenia kupno Polska Press przez Orlen?
Magdalena Łośko (KO): W 2019 roku Adam Bodnar skierował wystąpienie do premiera, w którym zawarł 20 rekomendacji dotyczących zwalczania przestępstw z nienawiści. Apeluję do rządu o przychylenie się do tego wniosku.
Katarzyna Lubnauer (KO): Kto będzie pomagał, gdzie będzie można znaleźć pomoc po 15 lipca, kiedy zabraknie RPO?
Zofia Czernow (KO): Chciałam zwrócić uwagę na brak dobrego finansowania instytucji RPO. W każdym roku budżet rzecznika był ograniczany.
Izabela Mrzygłowska (KO): Dziękuję szczególnie za interwencje pracownicze.
Adrian Zandberg (Lewica): Przedstawiciel PiS mówił, że RPO nie podoba się władzy. To najlepszy komplement.
Małgorzata Tracz (KO): Czy może pan opowiedzieć więcej o spotkaniach z ludźmi w miasteczkach w całej Polsce, o pańskiej pracy?
Beata Maciejewska (Lewica): Przez długie lata Adam Bodnar pozostanie wzorem RPO.
Kamila Gasiuk-Pihowicz: W jakich obszarach brak RPO i zastąpienie go politycznym nominatem może się okazać najbardziej niebezpieczna dla obywateli?
Wanda Nowicka (Lewica): Czy zgadza się pan z opinią, że kobiety decyzją TK zostały pozbawione konstytucyjnych praw do wolności?
Barbara Nowacka (KO): Co zrobić, żeby zapewnić stabilne finansowanie urzędu RPO?
Michał Szczerba (KO): Urząd RPO to również Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. To fantastyczna praca. Jakie wnioski płyną z tego obszaru?
Hanna Gill-Piątek (Polska 2050): Panie rzeczniku, czy po zakończeniu pana kadencji będzie pan nadal opiekował się lokalnymi społecznościami, stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi?
Monika Falej (Lewica): Jakie widzi pan zagrożenia wynikające z braku wybory pana zastępcy?
Monika Wielichowska (KO): Zakaz zgromadzeń spontanicznych, które najczęściej wymierzone są we władzę. Proszę podzielić się opinią w zakresie tego zakazu. Jak powinna wyglądać odbudowa demokratycznego państwa prawa?
Dariusz Klimczak (KP): Kadencja Adama Bodnara przypadła na bardzo trudny czas dla Polaków, kiedy prawa obywatelskiej wymagają wielkiej obrony. Sprawdził się pan, odważnie stanął w obronie praw obywatelskich i źrodeł tych praw.
Daria Gosek-Popiołek (Lewica): O dyskryminacji i przemocy seksualnej mówiły w zeszłym roku aktorki. Usłyszeliśmy o przemocy w teatrach i uczelniach teatralnych. W wielu sprawach działał RPO. Jak zapewnić bezpieczeństwo, równość w szkołach arystycznych?
Robert Kropiwnicki (KO): Adam Bodnar pokazał, że w trudnych warunkach nie wolno ulegać presji rządzących. Chciałem zapytać o represjonowanych sędziów. Prosze powiedzieć, co się w tym sprawach dzieje, jak RPO może bronić praw sędziów.
Paulina Hennig-Kloska (Polska 2050): 72 tysiące spraw w roku to 1400 spraw tygodniowo. To sprawy obywateli, którzy nie widzą dalszej wizji swojej walki o prawa i zgłaszają się do Biura RPO. Zróbmy wszystko, by to biuro mogło nadal działać w taki wolny od ideologii sposób jak dotychczas.
Jarosław Rzepa (KP): To od Sejmu będzie zależało, czy jesteśmy uszanować konstytucję w sprawie wyboru RPO. RPO to nie jest klakier rządu, ta instytucja jest bardzo potrzebna.
Jan Szopiński (Lewica): Chciałbym w imieniu moich wyborców wyrazić serdeczne podziękowanie za minione pięć lat stania na straży wolności człowieka i obywatela. Dziękuję panu za znoszenie z godnością hejtu i otwartych ataków ze strony polityków obozu władzy.
Tomasz Siemoniak (KO): Są sprawy wielkie, kilkadziesiąt tysięcy pism, są sprawy poszczególnych osób. Dziękuję za zajmowanie się tymi sprawami. Mam na myśli kwestię żołnierek molestowanych w wojsku. Pan był gotów zrobić dla kilku osób bardzo dużo.
Norbert Kaczmarczyk (PiS): Ta dyskusja pokazuje, że potrzebujemy autorytetów. Te autorytety są po różnych stronach sporu politycznego. Nie jesteśmy w stanie jako parlament dojść do porozumienia i znaleźć osoby na stanowisko RPO, która mogłaby uzyskać akceptację obu stron.
Czy zmiana w konstytucji i wybory RPO w wyborach powszechnych uzyskałaby pana aprobatę?
Mirosław Suchoń (Polska 2050): Działania rzecznika budziły wzburzenie w obozie rządzącym. Dziękuję panu, panie rzeczniku, że ktokolwiek się do pana zwracał, pan zawsze bronił jego praw.
Chciałem zapytać o wolność mediów. Władza konsoliduje media i doprowadza sferę prywatną do niebytu. A niezależnośc mediów to gwarant demokracji.
Mieczysław Kasprzak (KP): RPO nie jest od tego, żeby składać laurki rządowi. Rząd nie jest w ogóle zainteresowany tym, co dzisiaj gnębi każdego obywatela. Panie rzeczniku, dlaczego rząd nie chce słuchać tego, co ma pan do powiedzenia?
Tedeusz Tomaszewski (Lewica): Proszę o informację na temat inicjatywy na rzecz osób starszych. Po drugie informacja dotycząca nierealizowania przez Polskę konwencji ONZ dotyczącej osób niepełnosprawnych.
Małgorzata Kidawa-Błońska (KO): To kolejny smutny dzień w Sejmie. Z ust przedstawiciela PiS dowiedzieliśmy się, że zamykamy epokę, że RPO nie spełnia oczekiwań PiS i możliwy jest tylko rzecznik, który będzie reprezentował prawa PiS.
Nie przypuszczałam, że RPO stanie się ostatnią instytucją broniącą obywatela przed represyjnością państwa, nierównością, pogardą. Jakie największe niebezpieczeństwa będą stały przed obywatelami, kiedy zabraknie RPO?
Andrzej Szlachta (PiS): W sprawozdaniu została zawarta informacja, że wpłynęło ponad 72 tysiące spraw do RPO. Chciałem zapytać pana rzecznika, czy biuro przeprowadziło analizę terytorialną tych wniosków, czy można powiedzieć, z którego województwa płynie najwięcej wniosków. Drugie pytanie o wiek obywateli, które wysyłają te wnioski.
Posłowie zadają pytania do RPO.
Posłowie klubu Polska 2050 wręczyli Bodnarowi bukiet kwiatów.
Gill-Piątek do Bodnara: Przez lata był pan dla nas wzorem sprawnie działającej w obronie obywateli instytucji. Wzorem skuteczności i skromności, pracowitości i służby.
Gill-Piątek: Sprawozdanie RPO dokonuje syntezy najważniejszych problemów i omawia szczegółowo zagrożenia dla praw i wolności konstytucyjnych. A informacja TK razi lakonicznością i ukrywanie niewygodnych faktów. Pytanie, która instytucja lepiej wykorzystuje środki publiczne, jest retoryczne.
Głos zabiera Hanna Gill-Piątek z Polski 2050.
Zimoch do Bodnara: Pokazuje pan, że prawa zbyt wielu są nadal łamane.
Zimoch: Informacja rzecznika to raport o stanie państwa, gotowy podręcznik akademicki, ale to też świetna pasjonująca lektura.
Zimoch: Niemal 200 spraw dziennie, w ich wyniku 515 wystąpień generalnych tylko do centralnych organów państwa.
Zimoch: Koło Polska 2050 wyraża nadzwyczajny podziw dla działalności RPO.
Głos zabiera Tomasz Zimoch z Polski 2050.
Urbaniak: Adam Bodnar ma konkretną agendę, konsekwentnie wykonywaną przez lata. W 2020 nie zaniedbał swojego konika, czyli lewicowej radykalnej agendy.
Głos zabiera Michał Urbaniak z Konfederacji.
Korwin-Mikke: Instnienie RPO pokazuje, że ta instytucja jest zbędna i szkodliwa. Bo ona demonstruje, że państwo działa źle.
Korwin-Mikke: Samo istnenie instytucji RPO powoduje, że inne instytucje państwowe czują się zwolnione z niektórych obowiązków.
Korwin-Mikke do Bodnara: Ostatnio mówiłem, że jest pan znakomitym kandydatem lewicy na prezydenta, natomiast jest pan nieporozumieniem jako RPO.
Głos zabiera Janusz Korwin-Mikke z Konfederacji.
Protasiewicz do Bodnara: Przyszło panu pełnić tę funkcję w najtrudniejszych czasach w historii Rzeczników Praw Obywatelskich. Pan tę próbę przeszedł znakomicie.
Protasiewicz do Bodnara: Upominał się pan o prawa niepełnosprawnych, walczył o szacunek dla seniorów, bronił pan frankowiczów, bronił pan mniejszości, również obyczajowych.
Protasiewicz do Bodnara: Zawsze rozumiałem pana misję i podziwiałem styl, w jakim pan tę misję wykonywał. Zawsze był pan po stronie słabszych i po stronie mniejszości.
Głos zabiera Jacek Protasiewicz z Koalicji Polskiej.
Paszyk: Rok 2020 w Biurze RPO to ponad 70 tysięcy spraw. To nie są sprawy podszyte ideologią, tak jak z uporem mówią przedstawiciele Zjednoczonej Prawicy. To sprawy wniesione przez rozpaczonych Polaków.
Paszyk: Adam Bodnar utożsamia walory bardzo obce Zjednoczonej Prawicy: obywatelskie wsparcie, solidarność społeczna, współdziałanie, działanie organów oparte na zaufaniu.
Paszyk: Od wielu miesięcy się zastanawiam skąd agresja, obelgi, ataki na Adama Bodnara ze strony Zjednoczonej Prawicy. Odpowiedź przychodzi łatwo. Powodem jest strach.
Głos w imieniu Koalicji Polskiej zabiera Krzysztof Paszyk.
Śmiszek: Informacja RPO to historia tysięcy ludzi, których zostawiło państwo, których państwo uczyniło niewidocznymi. RPO był ostatnią deską ratunku.
Śmiszek: Moje słowa podziękowania kieruję również do zastępców RPO - bo o nich bardzo rzadko się mówi - oraz całego zespołu Biura RPO.
Śmiszek: PiS zrobiło na złość nie Adamowi Bodnarowi, tylko zabrało prawo obywatelom.
Śmiszek: Ostatnie orzeczenie tak zwanego Trybunału Konstytucyjnego wyeliminowało bezpiecznik dla obywateli, który w sytuacji braku wyboru nowego Rzecznika zapewniał możliwość realizacji konstytucyjnego uprawnienia do składania skarg i poszukiwania ochrony.
Śmiszek do Bodnara: W imieniu wszystkich członków i członkiń Lewicy pragnę panu podziękować za służbę na rzecz Polski.
Głos w imieniu Lewicy zabiera Krzysztof Śmiszek.
Wielichowska: Z niepokojem patrzę w przyszłość urzędu RPO. Władza szuka rzecznika wśród czynnych polityków. A RPO nie może być ani nasz, ani wasz. Musi być obywatelski. Tylko wtedy będzie tarczą między obywatelami a władzą.
Głos zabiera Monika Wielichowska z Koalicji Obywatelskiej.
Szczerba: Adam Bodnar był nie tylko przewodnikiem po praworządności, ale też jej obrońcą. W imieniu Koalicji Obywatelskiej wyrażam mu najwyższy szacunek.
Szczerba: Symbolem jest też zainstalowanie sędzi z nominacji KRS jako pierwszej prezes Sądu Najwyższego. Nazwiska Tuleya, Juszczyszyn.
Szczerba: Rok 2020 to również symbole: pałka teleskopowa rozbijana na głowie fotoreportera, łamana ręka 18-latki, gaz na twarzach posłanek. Coraz bardziej bezkarna policja w rękach polityków.
Szczerba: Informacja rzecznika to nie tylko diagnoza, ale również recepta na kryzys. Pandemia pokazała wszystkie słabości państwa. Ochrona zdrowia jest na granicy. Jest kryzys szczepionkowy.
Szczerba: Informacja rzecznika to jest lustro - wasze lustro. A takie lustro powinno być czyste. Nie chodzi o to, żeby pudrować rzeczywistość. Trzeba ludziom mówić, jak jest. W tym lustrze powinna przejrzeć się władza.
Szczerba: pięć minut dla RPO to wasza prawdziwa piątka Kaczyńskiego.
Obrady wznowione. Głos w imieniu Koalicji Obywatelskiej zabiera Michał Szczerba.
Wicemarszałek zarządziła pięć minut przerwy.
Prowadząca obrady wicemarszałek Małgorzata Gosiewska mówi, że nie zarządzi głosowania w sprawie wniosku Tomczyka. - To nie jest wniosek wynikający z regulaminu - argumentuje.
Tomczyk: Być może właśnie w tym momencie upada ostatnia niezależna instytucja w państwie, czyli RPO.
Tomczyk zwrócił uwagę, że na sali nie ma przedstawicieli rządu: Zgłaszam wniosek o odroczenie obrad. Gdzie jest rząd? Nie dziwie się, że rząd się wstydzi, ale rząd tu powinien być, a nie się chować.
Głos zabiera Cezary Tomczyk (KO).
Lipiec: W imieniu PiS chciałem oświadczyć, że tę informację przez RPO przyjmujemy do wiadomości, chociaż nie zgadzamy się z wieloma działaniami, które podejmował RPO.
Lipiec: Trudno uznać za poprawne funkcjonowanie RPO, kiedy rzecznik wydaje pochwałę dla ludzi, którzy burzą porządek prawny Polski.
Lipiec: Zbyt mocne angażowanie się w spór polityczny wcale nie buduje autorytetu tego urzędu. Wprost przeciwnie - podważa ten autorytet.
Krzysztof Lipiec w imieniu PiS: Najważniejsze jest to, że to ostatnie wystąpienie Adama Bodnara przed Sejmiem. Chwała za to, bo rzeczywiście kadencja RPO skończyła się we wrzreśniu, co potwierdził TK.
Rozpoczęły się oświadczenia posłów w imieniu klubów i kół.
Sprawozdanie komisji sprawiedliwości i praw człowieka na temat informacji RPO przedstawiła Anna Milczanowska (PiS).
Bodnar zakończył wystąpienie. Częśc posłów oklaskiwała go na stojąco.
Bodnar: Po czwarte, musimy wyciągnąć wnioski dotyczące naprawy funkcjonowania polskiego państwa.
Bodnar: Po trzecie, musimy zrekompensować straty przedsiębiorców.
Bodnar: Po drugie, musimy stworzyć fundusz kompensacyjny dla ofiar, zwłaszcza tych rodzin, które straciły bliskich ze względu na zaniedbania władz publicznych.
Bodnar: W sprawie pandemii musimy postępować zgodnie z zasadą rozliczalności władz publicznych. Musimy przeanalizować wszystkie procedury i mechanizmy, które zawiodły we wszystkich sferach życia społecznego: zdrowia, pomocy społecznej, edukacji, funkcjonowania władz publicznych.
Bodnar: W wyniku wniosków Rzecznika udało się przygotować kilka senackich projektów ustaw dotyczących zmian w prawie.
Bodnar: W 2020 roku udało się osiągnąć istotne sukcesy dotyczące poprawienia sytuacji osób posiadających kredyty walutowe, dotyczące uchylenia uchwał "przeciwko ideologii LGBT". Również SN uznał, że przy obniżaniu emerytur funkcjonariuszy służb PRL należy to obniżenie oceniać przez indywidualne czyny, a nie samą przynależność do służby.
Bodnar: Kwestie związane z kryzysem praworządności były bardzo istotne w 2020 roku. Także kwestie wyroku TK zaostrzającego przepisy aborcyjne.
Ostatnia wypowiedź Adama Bodnara w Sejmie jako RPO przerwana dzwonkiem
Po pięciu minutach wypowiedź Bodnara została przerwana dzwonkiem. Wicemarszałek pozwoliła mu kontynuować.
Wciąż nie ma następcy Bodnara
Kadencja Adama Bodnara dobiegła końca we wrześniu ubiegłego roku. Do tej pory, mimo kilku prób, parlamentowi nie udało się dokończyć procesu wyboru. Ostatnią osobą, którą Sejm wybrał na to stanowisko, był poseł PiS Bartłomiej Wróblewski, ale ostatecznie Senat nie zaakceptował tej kandydatury.
Trybunał Konstytucyjny kierowany przez Julię Przyłębską orzekł w połowie kwietnia, że przepis ustawy o RPO, który pozwala pełnić obowiązki rzecznikowi po upływie kadencji do czasu objęcia stanowiska przez następcę jest niezgodny z konstytucją. Według tego, co stwierdził TK, przepis o kadencji RPO "traci moc obowiązującą po upływie trzech miesięcy od momentu ogłoszenia orzeczenia w Dzienniku Ustaw", co stało się 15 kwietnia.