Dlaczego Jarosław Kaczyński poszedł na wojnę z Unią Europejską? Kieruje nim osobista niechęć, ale nie tylko. Coraz wyraźniej widać, że ta wojna się PiS opłaca. Ale w dłuższej perspektywie jej skutki mogą być dla Polski opłakane.
Prawo i Sprawiedliwość bardzo ciężko pracowało przez ostatnie lata, żeby przekonać Polaków, że Unia Europejska odbiera wolność osobistą, a nawet dybie na polską państwowość. I udało się. Polska nie jest już krajem zagorzałych euroentuzjastów, a raczej wątpiących eurosympatyków. Im dłużej PiS będzie nad nami pracowało, tym bardziej będziemy zapominać, czym dla rozwoju Polski jest i była Unia.
Kiedy w maju 2003 r. szliśmy do referendum akcesyjnego, polskie społeczeństwo było jednym z najbardziej wyczekujących wejścia do Wspólnoty. W referendum ponad 77 proc. głosowało "za". Z drugiej strony frekwencja sięgająca niecałych 60 proc. – mimo dwudniowego głosowania – budziła jednak pewien niedosyt. Oczywiście poparcie dla naszego wejścia do Unii było tak wysokie także dlatego, że wielu Polaków chciało jechać do normalnej, legalnej pracy "na zachód". Można to wyczytać w statystykach GUS. W latach 2005-2007 łącznie Polskę opuściło 1 mln 300 tys. obywateli. Pojechali głównie do Wielkiej Brytanii (wówczas jeszcze w UE), bo tam rynek pracy był dla nowych członków Wspólnoty najbardziej przyjazny. No i do Niemiec – najbliższego i tradycyjnego celu emigracji zarobkowej.
Jeśli bliżej przyjrzeć się wynikom tamtego głosowania, to najwyższe poparcie dla naszej obecności w Unii było województwach na zachodzie Polski i w warmińsko-mazurskim, a najniższe na Podlasiu, Lubelszczyźnie i Podkarpaciu. Przyjrzyjmy się bliżej geografii politycznej. Tamte wyniki nałożone na wyniki wyborów do Sejmu i Senatu dają prawie taki sam podział – na zachód głosujący na partie liberalne i lewicowe oraz wschód głosujący na konserwatystów. Czy można wyciągać z tego wnioski dotyczące polityki wewnętrznej i zachowania wyborców? Oczywiście i Jarosław Kaczyński zrobił to kilka lat temu. Wtedy zaczął realizować plan, który właśnie zaczyna przynosić efekty. Zgodnie z opublikowanym niespełna trzy tygodnie temu sondażem IBRiS dla "Rzeczpospolitej" w ciągu zaledwie trzech lat ubyło w Polsce 11 procent euroentuzjastów. Więcej zalet niż wad w Unii widzi wciąż ponad 53 proc, badanych, ale w listopadzie 2020 to było ponad 64 proc.
Kiedy Donald Tusk wrócił do polskiej polityki w 2021 r. ostrzegał, że Jarosław Kaczyński, nawet jeśli nie zamierza powiedzieć wprost "jutro opuszczamy Unię", to inicjuje pewne procesy, które prędzej czy później zakończą się polexitem. Nie chodzi tu tylko o to, że prezes PiS poszedł na permanentną wojnę z Unią. Nawet gdyby ta wojna eskalowała, to z Unii nikt Polski nie wyrzuci, bo traktaty nie dają takiej możliwości. Problem jest inny. Jarosław Kaczyński przy pomocy propagandy sączonej wszystkimi możliwymi kanałami – a przez ostatnich osiem lat PiS miało ich naprawdę sporo – przekonywał Polaków, że Unia nami gardzi, odbiera nam suwerenność, a wręcz nas okrada. W państwowych mediach Unia, Bruksela, Komisja Europejska, przewodnicząca KE Ursula von der Leyen, Trybunał Europejski i każda instytucja unijna były przedstawiane wyłącznie w negatywnym świetle przez lata. Brukselskie elity urosły do obraźliwego epitetu a unijni uzurpatorzy regularnie dręczyli Polskę.
Dlaczego Jarosław Kaczyński – oczywiście nie osobiście, ale trudno Jacka Kurskiego traktować inaczej niż specjalnego wysłannika prezesa – to robił? Najprostsze wyjaśnienia bywają najtrafniejsze. Po prostu prezes Unii nie lubi. Nie tylko dlatego, że jest mu całkowicie obca. Nie zna jej języka – i to nie jest wyłącznie przytyk do tego, że prezes żadnego obcego języka nie zna — ale Kaczyński nie rozumie języka urzędniczej dyplomacji jakim Unia się posługuje, nie rozumie dlaczego Unia nie uznaje jego wizji świata i dlaczego nie chce poddać się jego woli. To gigantyczne uproszczenie, ale Jarosław Kaczyński zaakceptowałby wspólnotę europejską, której mógłby dyktować jak ma wyglądać. Taka, która się opieram, przestaje mu się podobać.
To jeden powód. Drugi to wspomniana już geografia polityczna i rachunek wyborczy, przeprowadzony przez prezesa PiS. Jeśli bowiem widać zależność, że im bardziej euroentuzjastyczny region tym wyższe poparcie dla partii liberalnych, to po prostu trzeba zachwiać polskim euroentuzjazmem. Proste. Zwłaszcza kiedy ma się telewizję, która będzie mówiła, co się jej każe. Nie przypadkiem cała – trwająca w sumie ponad rok – kampania oparta na wystąpieniach Jarosława Kaczyńskiego kręciła się wokół Unii i Niemców, którzy faktycznie Unią rządzą. Nie przypadkiem prezes mniej więcej trzy lata temu wrócił do narracji o Mittleuropie, rozumianej jako niemiecka idea dominacji od Bałtyku po Morze Czarne. Idei z początku XX w., ale prezesowi akurat to w ogóle w niczym nie przeszkadza, jeśli da się udowodnić tezę, że Unia – czyli w rozumieniu Kaczyńskiego Niemcy – wciąż czyha na naszą wolność.
Kampania oparta na emocjach
W tym wszystkim jest pewien kłopot: sprawy europejskie są bardzo skomplikowane. Merytorycznie nie da się tu niczego ugrać. Trzeba więc kampanię oprzeć na emocjach. Zatem nie usłyszymy w niej raczej o tym, że dyrektywa dopuszczająca mąkę ze świerszczy była efektem trzech lat badań i że inne produkty z owadów Unia dopuszcza już od 2021 r. Usłyszymy, że Unia każe nam jeść robaki. PiS będzie nas straszyło falą migrantów i paktem migracyjnym. Czy przyzna, że przez osiem lat nie miało żadnego pomysłu na politykę migracyjną, a migranci i tak do Polski przyjeżdżali? Oczywiście, że nie, bo przecież PiS wszystko wiedziało najlepiej. Będzie opowiadać o piecach gazowych, które Unia każe nam demontować, ale ani słowa nie powie, że dopiero za jakieś 20 lat. Będzie o zakazie używania samochodów spalinowych, ale bez wzmianki o tym, że zapisano to także w kamieniach milowych wynegocjowanych przez rząd PiS. I tak dalej i tym podobne.
Kampania wyborcza do europarlamentu będzie bardzo ciekawa, bo obie największe partie będą przerzucały się odpowiedzialnością za niepopularne decyzje Brukseli. Czy wszystko to oznacza, że Unia Europejska to same korzyści bez kosztów? Oczywiście, że nie, bo żaden układ tak nie działa. Ale Unia to wielkie projekty rozwojowe ostatnich 20 latach, których bez niej po prostu by nie było. Wystarczy popatrzeć na Ukrainę, nie tę targaną wojną wywołaną przez Rosję, ale tę sprzed trzech czy czterech lat – targaną polityczną korupcją i układami oligarchów. Tak wyglądała Polska lat 90., a dzięki spełnieniu kryteriów, które postawiła przed nami Bruksela, zrobiliśmy wreszcie krok na Zachód. Czy trzeba zachwycać się Unią w każdym zdaniu? Nie, ale należy doceniać korzyści, jakie nam przynosi. Unia to nie jest związek z miłości, to wspólnota interesów i zamiast się na nią obrażać i walczyć dosłownie o wszystko, trzeba umieć z nią rozmawiać i walczyć o polskie interesy. Walczyć zgodnie z unijnymi zasadami, bo tylko wtedy ta walka jest skuteczna. PiS nigdy się tego nie nauczyło, umiało tupać i złościć się na to, że Unia nie spełnia zachcianek rozkapryszonego bachora, a nie negocjować jak dorośli.
Donald Tusk – ogłaszając listy do parlamentu europejskiego – powiedział, że PiS i Konfederacja, w sposób mniej lub bardziej ukryty, tak naprawdę chcą wyprowadzenia Polski z Unii Europejskiej. – To brzmi jak zaklęcie, ja wiem, że tak jest. Ja wiem, że będą szukali każdego dowolnego pretekstu, żeby osłabić jedność europejską – mówił. I patrząc na ostatnie lata działalności PiS-u trudno nie podejrzewać, że premier ma rację. Jarosław Kaczyński być może nie rozumie Unii, być może jej nie lubi, ale rozumie swoich wyborców. Doskonale wie, że jeszcze jest za wcześnie, żeby przejść wprost na pozycje antyunijne i polexitowe. Wciąż zatem będzie powtarzał wytarte formułki o tym, że chcemy być w Unii, ale w Unii, która szanuje nas i liczy się z naszym zdaniem. Być może już za trzy lata, przy kolejnych wyborach parlamentarnych mu się to opłaci.
